بررسی دیدگاه ابوهلال عسکری در معجم الفروق اللغویه از نگاه لغویان و مفسران (اعداد 1-318)

از جمله مسائلی که در گذشته و امروزه بین لغویان و مفسران مطرح و مورد اختلاف است، وجود یا عدم وجود واژگان مترادف در قرآن کریم می باشد. پیشینیان بسیاری از واژگان قرآن را با واژگان دیگری معنا و تفسیر می کردند که این می تواند بر وجود ترادف در نظر آنان دلالت کند. این تلقّی در میان معتقدانِ به وجود ترادف از گذشته تاکنون وجود داشته است؛ اما از حدود قرن سوم در میان برخی از علمای لغت، تلقی دیگری پدید آمد مبنی بر این که هر واژه ای برای معنای خاصی متفاوت از معنای واژه دیگر وضع شده است و از این رو هیچ دو واژه ای مترادف نیستند. ابوهلال عسکری نیز قائل به این نظر بوده و در این زمینه کتابی با عنوان «معجم الفروق اللغویه» نگاشته که در آن به تفاوت بین کلمات مترادت پرداخته است؛ اما در این راه از اشتباه مصون نمانده است. در این پژوهش، قوّت و ضعفِ نظرات وی را بر طبق نظر عدّه ای از لغویان و مفسران و به دور از هر گونه غرض شخصی مورد نقد و بررسی قرار داده ایم. در هر فقره ابتدا نظر ابوهلال ذکر شده و در ادامه نظرات لغویان و مفسران –در صورتی که ریشه ی واژه ی مورد نظر در قرآن کریم آمده باشد، نظر مفسران ذکر می گردد- بیان و سپس تشابه و تفاوت نظر آنان بررسی شده است. در این تحقیق، زشتی و زیبایی کتاب ابوهلال عسکری با هم در یک جا گردآوری شده است. در مورد وجود یا عدم وجود واژگان مترادف در قرآن کریم باید گفت: الفاظ مترادف در آن به کار نرفته است و هر لفظی معنای ویژه خود را دارد و کلمات، تنها از جوانبی با هم مترادف هستند. پژوهش حاضر شامل اعداد 1-318 می باشد که به روش تحلیلی-توصیفی صورت گرفته است؛ جمع آوری مطالب نیز به روش کتابخانه ای می باشد. نتایج حاصل از این تحقیق، به شرح ذیل می باشد: 1- مطابقت نظر ابوهلال با لغویان و مفسران: (73 واژه). 2- عدم مطابقت: (12 واژه). 3- واژگانی که ابوهلال تنها به ذکر یکی از آن ها پرداخته است: (10 واژه). 4- واژگانی که لغویان و مفسران، در مورد معنای آن ها با ابوهلال هم عقیده اند؛ اما به قیدی که ابوهلال ذکر کرده، اشاره ای نداشته اند: (34 واژه). 5- واژگانی که نظر لغویان و مفسران بر خلاف تفاوتی است که ابوهلال ذکر کرده است: (4 واژه). 6- واژگانی که ابوهلال یا لغویان و مفسران، معنای واضحی برای آن ها ذکر نکرده اند و به تفاوت آن ها نیز نپرداخته اند: (8 واژه). 7- واژگانی که مقایسه ی آن ها با یکدیگر صحیح نیست: (24 واژه).